Το νάρθηκα ενός πολύ σημαντικού εκκλησιαστικού οικοδομήματος του τέλους του 6ου ή των αρχών του 7ου αιώνα μ.Χ., που είχε αρχίσει να ανασκάπτεται το 2007, στη θέση ''Καταλύμματα των Πλακωτών'' της Χερσονήσου του Ακρωτηρίου των Γάτων στην Κύπρο, έφερε στο φως η τρίτη περίοδος των ανασκαφών.
Το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων, Τμήμα Αρχαιοτήτων ανακοιίνωσε τη λήξη της τρίτης περιόδου (12.10-20.11.2009) συστηματικών ανασκαφών, υπό τη διεύθυνση της δρ. Ελένης Προκοπίου, Αρχαιολογικής Λειτουργού Α΄.
Την έρευνα υποστηρίζουν το Κοινοτικό Συμβούλιο Ακρωτηρίου και η Υπηρεσία Περιβάλλοντος των Βρετανικών Βάσεων.
Ολοκληρώθηκε τη φετεινή χρονιά η αποκάλυψη του συνόλου του δυτικού χώρου, κατά πάσα πιθανότατα του νάρθηκα ενός πολύ σημαντικού εκκλησιαστικού οικοδομήματος του τέλους του 6ου ή των αρχών του 7ου αιώνα μ.Χ., που είχε αρχίσει να ανασκάπτεται το 2007. Ο νάρθηκας αυτός έχει συνολικό μήκος 14.00 μέτρων (στον άξονα Ανατολής-Δύσης) και πλάτος 36.00 μέτρων (στον άξονα Βορρά-Νότου).
Ολοκληρώθηκε τη φετεινή χρονιά η αποκάλυψη του συνόλου του δυτικού χώρου, κατά πάσα πιθανότατα του νάρθηκα ενός πολύ σημαντικού εκκλησιαστικού οικοδομήματος του τέλους του 6ου ή των αρχών του 7ου αιώνα μ.Χ., που είχε αρχίσει να ανασκάπτεται το 2007. Ο νάρθηκας αυτός έχει συνολικό μήκος 14.00 μέτρων (στον άξονα Ανατολής-Δύσης) και πλάτος 36.00 μέτρων (στον άξονα Βορρά-Νότου).
Αποτελείται από έναν κεντρικό υπερυψωμένο χώρο, που απολήγει στα δυτικά σε αψίδα και από τον οποίον γεννώνται στα ανατολικά οι στυλοβάτες των κλιτών του κυρίως ναού, που αναπτύσσεται στα ανατολικά και δεν έχει ακόμα διερευνηθεί. Έχει διαπιστωθεί ότι ο χώρος αυτός ήταν συνδεδεμένος, πιθανότατα με τον άμβωνα και το Ιερό Βήμα στα ανατολικά με στενό διάδρομο (σολέα), ο οποίος βρισκόταν στον άξονα του κεντρικού κλίτους.
Όλη η διάταξη του υπερυψωμένου αυτού χώρου επιτρέπει την ταύτισή του με το μυτατώριον, δηλαδή τον χώρο εκείνον, στον οποίον στεκόταν και κινείτο ο κλήρος κατά τις στάσεις εκείνες της Θείας Λειτουργίας, οι οποίες τελούνταν την εποχή εκείνη στον νάρθηκα. Βόρεια και νότια του μυτατωρίου αναπτύσσονται δύο εγκάρσια σκέλη, μήκους 14.00 μέτρων (στον άξονα Βορρά-Νότου), με κιονοστοιχίες στο εσωτερικό σε σχήμα Π. (εικ.2: Νότιο σκέλος) Οι πλευρές των σκελών αυτών, δυτικά, βόρεια και νότια, έφεραν μικρές ταφικές αψίδες διαμέτρου 2.25 μ.
Όλη η διάταξη του υπερυψωμένου αυτού χώρου επιτρέπει την ταύτισή του με το μυτατώριον, δηλαδή τον χώρο εκείνον, στον οποίον στεκόταν και κινείτο ο κλήρος κατά τις στάσεις εκείνες της Θείας Λειτουργίας, οι οποίες τελούνταν την εποχή εκείνη στον νάρθηκα. Βόρεια και νότια του μυτατωρίου αναπτύσσονται δύο εγκάρσια σκέλη, μήκους 14.00 μέτρων (στον άξονα Βορρά-Νότου), με κιονοστοιχίες στο εσωτερικό σε σχήμα Π. (εικ.2: Νότιο σκέλος) Οι πλευρές των σκελών αυτών, δυτικά, βόρεια και νότια, έφεραν μικρές ταφικές αψίδες διαμέτρου 2.25 μ.
Στη νότια αψίδα αποκαλύφθηκε φέτος στη θέση της μία λάρνακα με αδιατάρακτη ταφή ηλικιωμένου άνδρα, το κάλυπτρο της οποίας έφερε στο κέντρο λαξευτό σταυρό με μία οπή προσφορών στη διασταύρωση των κεραιών του. Η ταφή αυτή περιείχε δύο χάλκινες περόνες από την ένδυση του κεκοιμημένου, πέντε νομίσματα και χάνδρες από οργανικό υλικό, πιθανότατα από κομποσχοίνι. Στην ανατολική πλευρά του ιδίου σκέλους βρέθηκε αντί αψίδας μικρή κόγχη ορθογωνικής κάτοψης, μέσα στην οποίαν ήταν κατά πάσαν πιθανότητα τοποθετημένη μικρή μαρμάρινη λειψανοθήκη, το σαρκοφαγόσχημο κάλυπτρο της οποίας είχε εντοπιστεί πλησίον αυτής κατά την διάρκεια της ανασκαφής του 2008.
Η ανωδομή, τόσο του κεντρικού κλίτους, όσο και του περιδρόμου των δύο σκελών έχει αποδειχθεί ότι ήταν καμαροσκεπής. Η κεντρική καμάρα υποστηριζόταν από τρία σφενδόνια (ενισχυτικά τόξα). Το σύνολο του ανεσκαμμένου χώρου έχει διακοσμηθεί με ψηφιδωτά δάπεδα, σε 26 ξεχωριστούς τάπητες με 24 διαφορετικά μοτίβα γεωμετρικών κυρίως συνθέσεων. Σε έναν μόνο, ο οποίος βρίσκεται στον υπερυψωμένο κεντρικό χώρο και μπροστά από την κεντρική δυτική αψίδα, διασώζεται τμήμα από παράσταση δύο ελαφιών εκατέρωθεν αγγείου, με πλούσια αναφυόμενη κληματίδα, σύμβολο του Χριστού. Στις γεωμετρικές αυτές συνθέσεις κυρίαρχη θέση κατέχει ο σταυρός και τα σύμβολα της Βασιλείας του Σολομώντος (κόμβοι Σολομώντος, ασπίδα Δαυϊδ).
Η ανωδομή, τόσο του κεντρικού κλίτους, όσο και του περιδρόμου των δύο σκελών έχει αποδειχθεί ότι ήταν καμαροσκεπής. Η κεντρική καμάρα υποστηριζόταν από τρία σφενδόνια (ενισχυτικά τόξα). Το σύνολο του ανεσκαμμένου χώρου έχει διακοσμηθεί με ψηφιδωτά δάπεδα, σε 26 ξεχωριστούς τάπητες με 24 διαφορετικά μοτίβα γεωμετρικών κυρίως συνθέσεων. Σε έναν μόνο, ο οποίος βρίσκεται στον υπερυψωμένο κεντρικό χώρο και μπροστά από την κεντρική δυτική αψίδα, διασώζεται τμήμα από παράσταση δύο ελαφιών εκατέρωθεν αγγείου, με πλούσια αναφυόμενη κληματίδα, σύμβολο του Χριστού. Στις γεωμετρικές αυτές συνθέσεις κυρίαρχη θέση κατέχει ο σταυρός και τα σύμβολα της Βασιλείας του Σολομώντος (κόμβοι Σολομώντος, ασπίδα Δαυϊδ).
Το οικοδόμημα καταστράφηκε από ισχυρή σεισμική δόνηση μέσα στον 7ο αιώνα.
Τα κινητά ευρήματα από τα στρώματα καταστροφής μαρτυρούν την πολυτέλεια του οικοδομήματος. Σε αυτά συγκαταλέγονται, όπως και στην περυσινή ανασκαφή πάμπολλα θραύσματα μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών και ορθομαρμαρώσεων από μάρμαρα της Προκοννήσου, μικρές κρούστες από συνθέσεις εντοίχειου μαρμαροθετήματος και πολλές μικρές διάσπαρτες ψηφίδες από εντοίχεια ψηφιδωτή διακόσμηση, κυρίως γυάλινες επιχρυσωμένες και μη, καθώς και πολύτιμες ψηφίδες από κογχύλια μαργαριταριών. Βρέθηκαν επίσης χάλκινοι σύνδεσμοι για τις ορθομαρμαρώσεις, σιδερένια καρφιά, θραύσματα από μαρμάρινες τράπεζες προσφορών, υαλοπίνακες φωτιστικών διαφραγμάτων, και πολλά θραύσματα από γυάλινες καντήλες κυρίως μπροστά από τις ταφικές αψίδες και την κόγχη με τη λειψανοθήκη.
Είναι σαφές από τα πιο πάνω ότι το οικοδόμημα είχε σχεδιασθεί και εκτελεστεί με πολύ μεγάλη επιμέλεια από επισκόπους με μεγάλη εμβρίθεια στα τελούμενα της Θείας Λειτουργίας, και εκλεκτά συνεργεία της νήσου ή της αυτοκρατορίας, για να τιμηθούν κεκοιμημένοι και λείψανα αγίων, η μνήμη των οποίων για άγνωστους ακόμα λόγους δεν διατηρήθηκε στην παράδοση της περιοχής.
Τα κινητά ευρήματα από τα στρώματα καταστροφής μαρτυρούν την πολυτέλεια του οικοδομήματος. Σε αυτά συγκαταλέγονται, όπως και στην περυσινή ανασκαφή πάμπολλα θραύσματα μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών και ορθομαρμαρώσεων από μάρμαρα της Προκοννήσου, μικρές κρούστες από συνθέσεις εντοίχειου μαρμαροθετήματος και πολλές μικρές διάσπαρτες ψηφίδες από εντοίχεια ψηφιδωτή διακόσμηση, κυρίως γυάλινες επιχρυσωμένες και μη, καθώς και πολύτιμες ψηφίδες από κογχύλια μαργαριταριών. Βρέθηκαν επίσης χάλκινοι σύνδεσμοι για τις ορθομαρμαρώσεις, σιδερένια καρφιά, θραύσματα από μαρμάρινες τράπεζες προσφορών, υαλοπίνακες φωτιστικών διαφραγμάτων, και πολλά θραύσματα από γυάλινες καντήλες κυρίως μπροστά από τις ταφικές αψίδες και την κόγχη με τη λειψανοθήκη.
Είναι σαφές από τα πιο πάνω ότι το οικοδόμημα είχε σχεδιασθεί και εκτελεστεί με πολύ μεγάλη επιμέλεια από επισκόπους με μεγάλη εμβρίθεια στα τελούμενα της Θείας Λειτουργίας, και εκλεκτά συνεργεία της νήσου ή της αυτοκρατορίας, για να τιμηθούν κεκοιμημένοι και λείψανα αγίων, η μνήμη των οποίων για άγνωστους ακόμα λόγους δεν διατηρήθηκε στην παράδοση της περιοχής.
Η ανασκαφή λειτουργεί παράλληλα και ως κέντρο αρχαιολογικής ειδίκευσης και ανταλλαγής εμπειριών και δεξιοτήτων για πτυχιούχους, στα πλαίσια του Eυρωπαϊκού προγράμματος Leonardo da Vinci, GrEASE (Graduate European Archaeological Skills Exchange).
''Katalymmata ton Plakoton'' excavation, the south transept
English version
The Cypriot Ministry of Communications and Works, Department of Antiquities, announces the completion of the third season of systematic excavations (12.10-20.11.2009), conducted at the site of ''Katalymmata ton Plakoton'', of the Akrotiri peninsula, under the directions of the Senior Archaeological officer of the Department, Dr. Eleni Procopiou.
The research is supported by the Akrotiri village Board and the Environmental Department of the British Sovereign Base. The whole project was assisted by Mrs. Mary Chamberlain, technician/ draughtswoman of the Department of Antiquities in Nicosia and the conservation team of the Department of Antiquities in Limassol (Supervisor: El. Charalambous , members: Chr. Orfanou, M. Triantafyllidou, P Panayi).
During this season the excavation of the rest of the western part of what was most probably the narthex of a very important ecclesiastical building of the end of the 6th or the beginning of the 7th century A.D., which began in 2007, was completed. The narthex has a total length of 14m on an E-W axis and a width of 36m on a N-S axis. It consists of a raised central area which extends to the west and terminates with an apse. On the east of the raised area the stylobates of the aisles of the central nave, have been found. The remainder of the nave has not yet been excavated.
During this season the excavation of the rest of the western part of what was most probably the narthex of a very important ecclesiastical building of the end of the 6th or the beginning of the 7th century A.D., which began in 2007, was completed. The narthex has a total length of 14m on an E-W axis and a width of 36m on a N-S axis. It consists of a raised central area which extends to the west and terminates with an apse. On the east of the raised area the stylobates of the aisles of the central nave, have been found. The remainder of the nave has not yet been excavated.
It has been established that this area communicates with the pulpit (ambo) and the Holy Bema to the East by means of a narrow corridor (solea) along the axis of the central aisle. The arrangement of the central raised area allows its identification with a mitatorium, that is to say the area used by the clergy during the certain parts of the liturgies held at that period in the narthex. On the North and South of the mitatorium there are two transepts, 14m.in length on a N-S axis with columns on the interior arranged in Π- shape. On the West and North sides small funerary apses were found of a diameter of 2.25m.
On the South apse there was a larnax that contained an undisturbed burial of an aged individual, its lid decorated with a cross in relief and a perforation for libations in the centre. The burial contained two bronze fibulae for securing the clothing, five coins and burnt organic beads possibly from a prayer bead. On the East side of the same transept there was, in place of an apse, a small conch of rectangular plan, in which the small marble ossuary found last year close to that area, was located. The roof of the nave and the transepts was vaulted and the central arch was supported by three strainers.
The entire excavated area was laid with mosaic floors in 26 different patterns and 24 motifs, mainly geometric. There is only one pictorial mosaic composition on the raised area in front of the central western apse, representing two deer, in front of each side of a vessel, with a rich flourishing tendril, symbolizing Jesus Christ. In the geometric compositions, the main motif is the cross and the symbols of the reign of Solomon (Solomon’s knot and the shield of David).
The building was destroyed by a severe earthquake in the middle of the 7th century.
On the South apse there was a larnax that contained an undisturbed burial of an aged individual, its lid decorated with a cross in relief and a perforation for libations in the centre. The burial contained two bronze fibulae for securing the clothing, five coins and burnt organic beads possibly from a prayer bead. On the East side of the same transept there was, in place of an apse, a small conch of rectangular plan, in which the small marble ossuary found last year close to that area, was located. The roof of the nave and the transepts was vaulted and the central arch was supported by three strainers.
The entire excavated area was laid with mosaic floors in 26 different patterns and 24 motifs, mainly geometric. There is only one pictorial mosaic composition on the raised area in front of the central western apse, representing two deer, in front of each side of a vessel, with a rich flourishing tendril, symbolizing Jesus Christ. In the geometric compositions, the main motif is the cross and the symbols of the reign of Solomon (Solomon’s knot and the shield of David).
The building was destroyed by a severe earthquake in the middle of the 7th century.
The finds include many architectural fragments and revetments of Proconnesian marble, small marble fragments from an opus sectilae crustae wall decoration and wall mosaics, mainly of gilt glass, glass and mother of pearl. There are also, amongst the finds, many bronze brackets used for securing the revetments, iron nails, fragmentary marble offering tables, glass fragments from windows and glass oil lamps found in front of the funerary apses and in the conch where the relinquary was placed.
It is clear from the above evidence that the building was planned and executed with great care from bishops with a deep knowledge of the religious rites and by the most skilled builders of the island or the empire, so as to honour those buried within it, who must have been very important but their memory, for some unknown reason, was not preserved in the tradition of the area.
It is clear from the above evidence that the building was planned and executed with great care from bishops with a deep knowledge of the religious rites and by the most skilled builders of the island or the empire, so as to honour those buried within it, who must have been very important but their memory, for some unknown reason, was not preserved in the tradition of the area.
The project provides archaeological expertise to postgraduade students and researchers through the Graduate European Archaeological Skills Exchange (GrEASE), Leonardo da Vinci program.
Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου / Cyprus Department of Antiquities
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου