Πομπηία, ψηφιδωτό memento mori
Pompei, memento mori mosaic
Σύμφωνα με κάποια ευρήματα ανασκαφών στην Ιεριχώ, η λατρεία των κρανίων έχει μια προϊστορία που φτάνει μέχρι την Νεολιθική Εποχή, ενώ οι Έλληνες της Ελληνιστικής Εποχής λέγεται ότι ήταν οι πρώτοι στον Δυτικό πολιτισμό που τόλμησαν να αναπαραστήσουν τον ανθρώπινο σκελετό για να εκφράσουν το δράμα του περάσματος του χρόνου.
Η επινόηση όμως του μοτίβου memento mori (το πορτρέτο του νεκρού συνοδεύει στο βάθος της εικόνας ένα ξεδοντιασμένο κρανίο) όπως και των ''Μακάβριων χορών'' ανήκει στην τελευταία περίοδο του Μεσαίωνα (14ος και 15ος αι.), στιγματισμένη από τις επιδημίες πανούκλας, τον Εκατονταετή Πόλεμο και τη νέα χριστιανική θεολογία του ''Δράματος της Αγωνίας''. Μια περίοδος που ολοκληρώνεται συμβολικά με την περίφημη τοιχογραφία του Μαζάτσιο (Masaccio), στην Santa Maria Novella της Φλωρεντίας στην Ιταλία. Ενας ξαπλωμένος στο φέρετρο του σκελετός, απευθύνεται στην ανθρωπότητα για να την προειδοποιήσει: ''Αυτό που είσαστε ήμουνα, κι αυτό που είμαι θα γίνετε κι εσείς''.
Το ''Μην ξεχνάς ότι θα πεθάνεις'' (memento mori!) που λένε ότι ψιθύριζε ο σκλάβος στο αυτί του Ρωμαίου στρατηγού, ενώ εκείνος γιόρταζε τον θρίαμβο των ανδρών του στη μάχη, ακούγεται σαν προειδοποίηση, αλλά ποιος θα αρνηθεί ότι η συνειδητοποίηση του εφήμερου της ύπαρξης μπορεί και να εντείνει την επιθυμία για μια σύντομη αλλά έντονη ζωή;
Η μακρά ιστορία της σχέσης των καλλιτεχνών με το επερχόμενο και αναπόφευκτο τοις πάσι τέλος, είναι σπαρμένη από γυαλιστερά κρανία και λευκούς σκελετούς, τουλίπες, κηροπήγια και λύχνους, ρολόγια και κλεψύδρες.
Μια ενδιαφέρουσα Έκθεση που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Μουσείο Maillol (Musée Maillol) στο Παρίσι, με τίτλο ''Έτσι είναι η ζωή! Vanités από τον Καραβάτζιο στον Ντάμιεν Χιρστ'' (C'est la vie! - Vanités de Caravage à Damian Hirst), επιχειρεί να την εικονογραφήσει, προτείνοντας στο κοινό 150 έργα (πίνακες, γλυπτά, φωτογραφίες, κοσμήματα και άλλα αντικείμενα), με αποκλειστικό θέμα τις Vanitas, αυτό το ιδιαίτερο είδος «νεκρών φύσεων» που διαπραγματεύεται την αλληγορική αναπαράσταση της ματαιότητας της ζωής.
Από τους τεχνίτες των μωσαϊκών της Πομπηίας στους ζωγράφους των ''Μακάβριων χορών'' του Μεσαίωνα, κι από τον Καραβάτζιο στους υπερρεαλιστές, τους pop και τους σύγχρονους επιθετικούς νεο-pop καλλιτέχνες, κάθε γενιά δημιουργών έχει καταπιαστεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με το ζήτημα της ματαιοδοξίας.
Εκθέσεις τέτοιου τύπου είναι συχνά μαθήματα ιστορίας της Τέχνης αλλά και της Ιστορίας. Μια μελαγχολική μπαρόκ αλληγορία του 17ου αιώνα, με θέμα τη ματαιότητα του πλούτου και της εξουσίας, του προμηθεϊκού πνεύματος που γεννάει εφευρέσεις και επιστημονικές ανακαλύψεις, δεν παραπέμπει στις ίδιες σκέψεις και συναισθήματα με τη μπρούτζινη ''Νεκροκεφαλή'' που πλάθει ο Picasso το 1943, την γυάλινη νεκρική μάσκα του Ινδού Subodh Gupta, με το φωτοστέφανο από τσίγκινα κατσαρολικά ή το προκλητικό κρανίο 8.601 διαμαντιών και 100 εκατ. δολαρίων του επίσης συγχρόνου μας Άγγλου Ντάμιεν Χιρστ (Damian Hirst), πλατινένια ρέπλικα του κρανίου ενός ανθρώπου που απεβίωσε τον 18ο αιώνα.
"A skeleton; half-length; set in an oval frame with hourglasses and skulls and bones"
From a series of six engravings of memento mori by the German artist Alexander Mair, 1605.
British Museum
The Dina Vierny Foundation and the Musée Maillol in Paris present the exhibition ''C’est la vie ! Vanités de Caravage à Damien Hirst'' until 28 June.
The theme of vanitas, or the transient nature of life, has always been a source of inspiration for artists. ''From the mosaicists of Pompeii to the engravers of the medieval dances of death, from the vanitas painters of the 17th century to the surrealists of the 20th, from the exponents of Neo-Pop art to the agents provocateurs of the most recent art”.
Damien Hirst’s diamond-encrusted skull is accepted as a work of art and displayed everywhere! Exhibition presents 160 works and offers a unique tour beginning with contemporary art and going back in time through works that have rarely been exhibited or even been hidden away.
The theme of vanitas, or the transient nature of life, has always been a source of inspiration for artists. ''From the mosaicists of Pompeii to the engravers of the medieval dances of death, from the vanitas painters of the 17th century to the surrealists of the 20th, from the exponents of Neo-Pop art to the agents provocateurs of the most recent art”.
Damien Hirst’s diamond-encrusted skull is accepted as a work of art and displayed everywhere! Exhibition presents 160 works and offers a unique tour beginning with contemporary art and going back in time through works that have rarely been exhibited or even been hidden away.
C'est la vie! - Vanités de Caravage à Damian Hirst
3 February - 28 June 2010
Fondation Dani Vierny-Musée Maillol
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου