Οι Ρύπες και ο αρχαίος δωρικός ''εκατόμπεδος'' ναός / Rhypes & the Ancient Doric ''Ekatompedon'' Temple

Ο ''εκατόμπεδος νεώς'' ή ''το εκατόμπεδον'' ναός με τον αρχαϊκό γλυπτό διάκοσμο στα αετώματα, που αποκαλύπτεται τα τελευταία χρόνια στους πρόποδες του Παναχαϊκού όρους, στην Τράπεζα (8 χλμ. από το Αίγιο), ανήκει πιθανότατα στην πόλη Ρύπες, τη μητρόπολη του Κρότωνα (σήμερα Crotone) της Κάτω Ιταλίας.

Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει έπειτα από μελέτη των ευρημάτων της περιοχής ο αρχαιολόγος της ΣΤ' Ε.Π.Κ.Α. Ανδρέας Βόρδος. Το εντυπωσιακό αυτό μνημείο δεν μπορεί να βρίσκεται τυχαία στη μέση του πουθενά. Ασφαλώς σηματοδοτεί τον πυρήνα μιας αρχαίας πόλης, στο εσωτερικό μιας τειχισμένης ακρόπολης. Ο ναός είναι κτισμένος σ' ένα πλάτωμα, με απρόσκοπτη θέα όχι μόνο στο Αίγιο, αλλά και στις απέναντι ακτές της Φωκίδας. Η θέση του ήταν μεγάλης στρατηγικής σημασίας, όπως αρμόζει σε μια πόλη που ήκμασε για πολλούς αιώνες.

Οι Ρύπες ιδρύθηκαν από Πελασγούς προέλληνες, κατοικήθηκαν αργότερα από Ίωνες και καταστράφηκαν το 30 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Ηταν μία από τις δώδεκα πόλεις της Αχαϊκής Συμπολιτείας και αρκετά σημαντική αφού είχε δώσει το όνομά της σε όλη την περιοχή, Ρυπική χώρα. Κατά τον Παυσανία, απείχε 30 στάδια από το Αίγιο. Το λιμάνι της ήταν ο Ερινεός (σημερινό Λαμπίρι), στα ανοιχτά του οποίου το 412 π.Χ. συγκρούστηκαν αθηναϊκές και κορινθιακές τριήρεις.

Από τις Ρύπες ήταν ο Μύσκελος, ιδρυτής του Κρότωνα στην Κάτω Ιταλία (8ο αι.π.Χ.), ο οποίος επισκέφθηκε πριν από το ταξίδι του το μαντείο των Δελφών. Η Πυθία τον ενθάρρυνε (710 π.Χ.) κι έτσι έφυγε.

Την εξαφανισμένη αυτή πόλη προσπαθούσαν χρόνια να εντοπίσουν οι ερευνητές σε διάφορες περιοχές της Αχαΐας. Κι απ' ό,τι φαίνεται, ανακαλύπτεται τώρα, μάλλον τυχαία, σε μια έκταση που ώς το 1995 ήταν ένας απέραντος αμπελώνας. Βέβαια, μέσα στις καλλιεργημένες εκτάσεις είχαν εντοπιστεί πυκνά οικοδομικά λείψανα, τοίχοι και ακέραιες κατόψεις αρχαίων κτιρίων.

Τα δύο τελευταία χρόνια, ο κ. Βόρδος σε συνεργασία με ομάδα Γερμανών αρχαιολόγων, επικέντρωσε την έρευνά του στον ναό, που είναι δωρικός, περίπτερος του 530-510 π.Χ. και έχει διαστάσεις 16,84 Χ 31,56 μ. Ως εκ τούτου είναι ''εκατόμπεδον'' ή ''εκατόμπεδος νέως'' (100 ποδών) και θεωρεί πως αποτελεί έναν από τους μεγάλους ναούς της Πελοποννήσου.

Από το πλήθος των αρχιτεκτονικών μελών που έχουν βρεθεί στον χώρο (σπόνδυλοι κιόνων, κιονόκρανα, γείσα, επιστήλια και όλος ο θριγκός) είναι δυνατή η ανάκτηση της πλήρους εικόνας του μνημείου κατά την αρχαιότητα. Το σημαντικό είναι ότι έχει βρεθεί στη θέση της η λίθινη βάση του λατρευτικού αγάλματος εντός του ναού. Οχι όμως και το άγαλμα.

Ο ναός πρέπει να είχε εξαιρετικής τέχνης αετωματικά γλυπτά της αρχαϊκής εποχής. Στις τομές που ανοίχτηκαν εξωτερικά της δυτικής κιονοστοιχίας βρέθηκαν κεφαλές, κορμοί και μέλη ολόγλυφων αγαλμάτων, που κοσμούσαν το δυτικό αέτωμα. Πρόκειται για ανδρικές κεφαλές με κράνος, άρα πολεμιστές, που φέρουν το χαρακτηριστικό μειδίαμα των αρχαϊκών χρόνων. Θραύσματα χεριών, που κρατούν ξίφη και τόξα, συνηγορούν στην απεικόνιση σκηνών μάχης. Βρέθηκαν και κάποιοι κορμοί, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζει ο κορμός της Αθηνάς. Φορά χειριδωτό χιτώνα, ιμάτιο και μακρά αιγίδα. Όλα σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης.

English version 
The ancient ''Hekatompedon'' or ''Hekatompedos neos'' temple with its archaic sculptures, as revealed recently at the foot of Mount Panachaikon, in the village Trapeza (8 km from Egio in Achaia Prefecture), is probably the ancient city Rhypes, metropolis of Crotone in southern Italy.

This is the conclusion of studying the findings of the archaeologist of ST' Ephorate of Prehistoric & Classic Antiquities (E.P.K.A.), Andreas Vordos. This impressive monument can be found randomly in the middle of nowhere. Certainly, marks the heart of an ancient city, within a fortified citadel. The temple is built on a plateau, with unobstructed view of Aegio, and of coasts of Focida. City's position was of great strategic importance, as befits a city that flourished for centuries.

Rhypes established by pre-Greek Pelasgians, later inhabited by Ionians and was destroyed in 30 B.C. by the Romans. It was one of the twelve cities of the Achaean League and the most important, since it had given its name throughout the region, Rhypiki country. According to Pausanias, abstained 30 stadiums from Aegio. City's port was Erineos (now Lambiri).

Myskelos, founder of Croton (8th century B.C.) in southern Italy, was from Rypes. During his trip, he had visited the Delphic Oracle. Pythia encouraged him (710 B.C.), so he continued.

For years, researchers were trying to find the city's remains around Achaia. It was discovered, coincidentally, in an area which until 1995 was a huge vineyard. Of course, in plantation were found dense building remains, walls and floor plans of ancient buildings.

Last two years, Mr. Vordos, in collaboration with a team of German archaeologists, has focused his research on the temple, which is Doric, stands from around 530-510 B.C. and its dimensions are 16.84 x 31.56 m. It is therefore ''hekatompedos neos'' or ''the hekatompedon'' (meening 100 feet long) and considered as one of the major temples in the Peloponnese.

Of the many architectural parts were found in the site (vertebrae columns, capitals, cornices, topmasts and all of the entablature), we have a full picture of the monument in antiquity. The important point is, that was found the stone base of the statue of the temple. But not the statue.

Obviously, the temple, had sculptures of excellent art of the Archaic times. Found male heads with helmets, so warriors, bearing the characteristic smile of Archaic Period. Broken arms, holding swords and arrows, suggest a battle scene. Also found part of a statue of Athena. Everything survived in good shape retention.

Πηγή / Source: Ελευθεροτυπία / Eleftherotypia