Νέα στοιχεία για το Μνημείο της Μάχης του Μαραθώνα

Συνεχίζει να μας εκπλήσσει με τα αποτελέσματά της αλλά και να δημιουργεί νέα ερωτήματα η έρευνα με αντικείμενο το αυθεντικό μνημείο των Μαραθωνομάχων, εξελίξεις της οποίας θα δημοσιευτούν από τον δρ. Γ.Σπυρόπουλο στον ειδικό τόμο των πρακτικών του συνεδρίου ''Η σημασία της μάχης του Μαραθώνα για τον πολιτισμό'', που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Καλαμάτα.

Η αποκάλυψη στην έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στην Εύα Κυνουρίας μιας στήλης με επίγραμμα και ονόματα ανδρών αλλά και σπαραγμάτων από άλλες αντίστοιχου τύπου στήλες άλλαξε τα μέχρι σήμερα δεδομένα για την ιστορία της μάχης του Μαραθώνα, την πρακτική τιμής στους νεκρούς που ακολουθήθηκε αμέσως μετά αλλά και τον τρόπο που χειρίστηκαν οι μεταγενέστεροι, και ειδικά ο Μαραθώνιος στην καταγωγή Ηρώδης, τη φήμη των εξαίρετων νεκρών.

Γνωρίζουμε λοιπόν πλέον ότι ο τύμβος του Μαραθώνα δεν ήταν το αυθεντικό μνημείο των Μαραθωνομάχων αλλά αντικατέστησε άλλο, που αποτελούνταν από σειρά στηλών με τα ονόματα των πεσόντων κατά φυλές. Γνωρίζουμε επίσης ότι ο τύμβος ήταν δημιούργημα του Ηρώδη, ο οποίος, ως πνευματικός πρόγονος των αρχαιολόγων του 19ου αι. και άμεσα επηρεασμένος από τον φίλο του Αδριανό, μετέφερε το παλαιότερο μνημείο στην έπαυλή του. Γνωρίζουμε, τέλος, τη μορφή της κάθε στήλης, με αφορμή την πρώτη – και πληρέστερα σωζόμενη-, η οποία περιλαμβάνει τον τίτλο με το όνομα της Ερεχθηίδος φυλής σε αραιή διάταξη, το επίγραμμα για τους νεκρούς καθώς και 22 ονόματα νεκρών.

Η συνέχεια της έρευνας όμως από τον δρ. Σπυρόπουλο φέρνει στο φώς και άλλα στοιχεία, ενδείξεις αυθεντικότητας αλλά και νέες πληροφορίες. Έτσι, η στήλη των Μαραθωνομάχων της Ερεχθηίδος φαίνεται ότι περιλαμβάνει και ένα παραπάνω όνομα νεκρού. Πρόκειται για το ''Αντιφόν'' το οποίο διακρίνεται μεταξύ των ''Δρακοντίδες'' και ''Αφσεφής''. Στο στοιχείο αυτό οδήγησε ο προσδιορισμός του τρόπου σμίλευσης της επιγραφής: η απόσταση μεταξύ των γραμμάτων προσδιορίστηκε σε 36 εκ. έτσι ώστε αυτά να στοιχίζονται ανά δεύτερο στίχο.

Το ότι η στήλη είναι η αυθεντική ( του 5ου αι. π.Χ.) στηρίζεται και από τη διττογραφία του Σ, που αποτελεί τυπικό παλαιογραφικό χαρακτηριστικό της περιόδου. Επίσης, έχει καταστεί δυνατόν να εντοπιστούν παράλληλα του αυθεντικού μνημείου, όπως αυτό έχει σήμερα αποκατασταθεί. Ο Παυσανίας, που είδε το αυθεντικό μνημείο, δε μίλησε για τύμβο ( γης χώμα) αλλά για τάφο όπου είχαν τοποθετηθεί οι στήλες, γεγονός που προϋποθέτει την ύπαρξη ενιαίου βάθρου όπου θα εδράζονταν. Τέτοια μορφή έχουν γνωστά σήμερα μνημεία του 5ου αι. π.Χ. όπως το Δημόσιο Σήμα (Πολυάνδρειο) και άλλα, νεότερα όμως, μνημεία των Μηδικών Πολέμων, της Αγοράς και της Κορώνειας ή της Σικελικής εκστρατείας όπου το επίγραμμα ήταν χαραγμένο στην όψη μιας επιμήκους βάσης πάνω στην οποία ήταν στημένες οι μεμονωμένες στήλες των φυλών.

Σε ότι αφορά λοιπόν την αποκατάσταση του μνημείου των Μαραθωνομάχων, σίγουρα μπορούμε να δεχτούμε μια δρομική παράθεση 9 ή 10 στηλών κατά φυλές επάνω σε ενιαίο βάθρο, με συνεχόμενη ονομαστική καταγραφή των πεσόντων. Πρώτη θα παρουσιαζόταν η στήλη με το επίγραμμα και τα ονόματα των νεκρών της Ερεχθηίδος φυλής. Υποθέτουμε ότι η αποθήκη όπου ανήκει ο τοίχος και εντοιχίστηκε η στήλη χτίστηκε στις αρχές του 5ου αι. μ.Χ. και μετά από πολλές επιδρομές. Από πού όμως μεταφέρθηκε; Σύμφωνα με τον δρ. Σπυρόπουλο, η θέση της δεν δικαιολογεί μεταφορά του δόμου από μακριά, οπότε θα πρέπει να είχε εκτεθεί σε άμεση γειτνίαση με το σημείο εύρεσης. Η συνέχεια της έρευνας θα δείξει.

Πηγή: Arxaiologia