epirotica: Μουσείο το Κάστρο Χλεμούτσι στην Ηλεία μέσω της Έκθεσης ''Η εποχή των ιπποτών-Οι Σταυροφόροι στον Μοριά''

Η θολωτή αίθουσα στο φράγκικο Κάστρο Χλεμούτσι / Château de Clermont, κοντά στην Κυλλήνη, στεγάζει το πρώτο Μουσείο στην Ελλάδα για τους Σταυροφόρους. Χτισμένο τον 13ο αιώνα από τους ηγεμόνες του πριγκιπάτου της Αχαΐας, το νέο αξιοθέατο της Πελοποννήσου, λειτουργεί ως μουσείο πλέον φιλοξενώντας την Έκθεση ''Η εποχή των ιπποτών-Οι Σταυροφόροι στον Μοριά''.

Η έκθεση επικεντρώνεται στην ενδιαφέρουσα και κρίσιμη ιστορικά περίοδο του Πριγκιπάτου της Αχαϊας (13ος-15ος αι. μ.Χ.), στην οποία εντάσσεται και το κέλυφος του μουσειακού χώρου, το κάστρο Χλεμούτσι. Στόχος της είναι η προβολή της Φραγκοκρατίας στη μεσαιωνική Ελλάδα με έμφαση στη φράγκικη Ηλεία, μέσω του πλούσιου αρχαιολογικού αποθέματος, που προέρχεται κυρίως από ανασκαφές σε μεσαιωνικές θέσεις της περιοχής. Η έκθεση αρθρώνεται σε ενότητες και υποενότητες, με τον επισκέπτη να μπορεί να ακολουθήσει διαφορετικές πορείες χωρίς τον κίνδυνο να απολέσει το νήμα της αφήγησης.

Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζεται το Κάστρο Χλεμούτσι / Château de Clermont ως ενδιαίτημα του πρίγκιπα και σύμβολο ισχύος του ηγεμόνα, καθώς και η σχέση του με τη γαλλική οχυρωματική της εποχής του Βασιλιά Philippe-Auguste. Αναλύεται η οργάνωση του χώρου της λατινικής ηγεμονίας, το δίκτυο των κάστρων και των οικισμών της μεσαιωνικής Ηλείας, με ιδιαίτερη βαρύτητα στη Γλαρέντζα, η γοτθική μοναστηριακή αρχιτεκτονική και οι δυτικές επιδράσεις στην ορθόδοξη ναοδομία.

Η δεύτερη ενότητα ταξιδεύει τον επισκέπτη στον κόσμο των ιπποτών, στο πολιτικό και κοινωνικό τους σύστημα, στις ιδέες και στις αντιλήψεις τους. Παρουσιάζει την έλευση των Φράγκων σταυροφόρων στην Ελλάδα και την ίδρυση του Πριγκιπάτου της Αχαϊας, ενώ γίνεται αναδρομή στο δυναστικό οίκο των Βιλλεαρδουίνων και στους υπόλοιπους ηγεμόνες του Πριγκιπάτου.

Στην τρίτη ενότητα αναπτύσσεται ένα παράδειγμα γοτθικού ναού στο Πριγκιπάτο, ο ναός του Αγ.Φραγκίσκου στη Γλαρέντζα. Γίνεται αναφορά στη διακόσμηση (γοτθική ζωγραφική και γλυπτική), στη λειτουργία του ναού, αλλά και σε θέματα πίστης και δογμάτων. Παρουσιάζονται ταφικά έθιμα και ταφικές πρακτικές, ενώ παράλληλα αξιοποιείται ένα αποκατεστηθέν ερμάριο με αναπαράσταση της αρχικής χρήσης του.

Η τέταρτη ενότητα ξεναγεί τον επισκέπτη στον κόσμο της καθημερινότητας την εποχή των Σταυροφόρων, μέσα από υποενότητες όπως οι δραστηριότητες των κατοίκων του φραγκοκρατούμενου Μοριά, η οργάνωση της οικίας και η οικοσκευή, ο ιδιωτικός χώρος και η ψυχαγωγία, το μεσαιωνικό τραπέζι και η κουζίνα, με την εστία και την αποθήκη.

Η πέμπτη ενότητα αναφέρεται στην οικονομία και στο εμπόριο, στη θέση του Πριγκιπάτου στη μεσαιωνική οικουμένη και στις εξωτερικές σχέσεις του, παρουσιάζοντας την εμπορική του δραστηριότητα με Ανατολή και Δύση.
Γίνεται εκτενής αναφορά στο νομισματοκοπείο της Γλαρέντζας, στην νομισματική παραγωγή και κυκλοφορία, στις αποκρύψεις θησαυρών, στις απομιμήσεις και ακυρώσεις των νομισμάτων.

Κάστρο Χλεμούτσι - Ιστορία

Το Χλεμούτσι βρίσκεται στο χωριό Κάστρο του Δήμου Κυλλήνης, στο δυτικότερο ακρωτήριο της Πελοποννήσου. Καθώς είναι χτισμένο στην κορυφή ενός λόφου, δεσπόζει στην πεδιάδα της Ηλείας.

Το κάστρο ιδρύθηκε το 1220-1223 από τον ηγεμόνα Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουίνο (Geoffroi de Villehardouin Ι) και αποτέλεσε το ισχυρότερο φρούριο του φράγκικου Πριγκηπάτου της Αχαΐας, που γνώρισε ιδιαίτερη ακμή κατά την εποχή των Βιλλεαρδουίνων. Για να μπορέσει να πραγματοποιήσει την κατασκευή του ο Γοδεφρείδος ήρθε σε σύγκρουση με τον καθολικό κλήρο της Αχαΐας και χρησιμοποίησε τις προσόδους για την οικοδόμησή του.

Το νέο κάστρο ονομάστηκε από τους ιδρυτές του Château de Clermont, στα ελληνικά κατά παραφθορά Χλεμούτσι, ενώ οι Ενετοί αργότερα το αποκαλούσαν Castel Tornese, επειδή θεωρήθηκε λανθασμένα πως εδώ βρισκόταν το φράγκικο νομισματοκοπείο των τορνεσίων.

Χτισμένο σε θέση στρατηγική, με εκτεταμένη θέα στον κάμπο της Ηλείας και στο Ιόνιο πέλαγος, προστάτευε την πρωτεύουσα του πριγκιπάτου Ανδραβίδα και το σημαντικό λιμάνι της Γλαρέντζας (Clarence).

Μετά το θάνατο του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου ακολουθεί μια περίοδος αναταραχών, ξεσπούν έντονες διαμάχες για την διαδοχή στην ηγεμονία και σταδιακά το πριγκηπάτο οδηγείται στην παρακμή. Το Χλεμούτσι γίνεται αντικείμενο διεκδικήσεων μεταξύ διαφόρων ευγενών. Σ' αυτό φυλακίζεται και πεθαίνει η Μαργαρίτα της Άκοβα, επειδή θεωρήθηκε υπεύθυνη για την διεκδίκηση του Μοριά από τον Φερδινάνδο της Μαγιόρκα (Ferran de Mallorca) και την έλευση των Καταλανών που κατέλαβαν το κάστρο το 1315.

Το Χλεμούτσι ανακαταλαμβάνεται από τους Φράγκους και παραμένει στην κατοχή τους μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα, όταν πέρασε στα χέρια του Κάρολου Τόκκου (Carlo I Tocco), κόμη της Κεφαλονιάς και Δεσπότη της Ηπείρου.

Το 1427 περιήλθε ειρηνικά στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, μετά τον γάμο του με την κόρη του Τόκκου και αυτός το χρησιμοποίησε ως στρατιωτικό και διοικητικό του κέντρο. Το 1460 το κάστρο κατελήφθη από τους Τούρκους και το 1667 από τους Ενετούς, που το κράτησαν στην κατοχή τους ως το 1715, όταν ξαναπέρασε στα χέρια των Τούρκων.

Φαίνεται όμως πως το Χλεμούτσι έχει αρχίσει να χάνει το σημαντικό του ρόλο στην άμυνα της περιοχής, ήδη από το τέλος της Φραγκοκρατίας. Το 1701 ο Grimani προτείνει την καταστροφή του. Η θέση του δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των Ενετών, που σχετίζονταν με τη θάλασσα, ενώ το ήδη παλιό κάστρο απαιτούσε εκτεταμένες εργασίες για την επισκευή και τον εκσυγχρονισμό του.

Το Χλεμούτσι έμεινε στην κατοχή των Τούρκων μέχρι την Επανάσταση του 1821. Σημαντική καταστροφή υπέστη κατά τον βομβαρδισμό μέρους του το 1826 από τον Ιμπραήμ που κατέστρεψε ένα πύργο του εσωτερικού περιβόλου και το τείχος κοντά σε αυτόν, υποδηλώνοντας πως το κάστρο έπαιξε κάποιο ρόλο κατά την Ελληνική Επανάσταση.